Carola van Ruiswijk
Meetup De Boerderij van de Toekomst
SC-westverbinding
Wat is waterstof?
Voor de productie van waterstof wordt water door middel van elektrolyse gesplitst in waterstof en zuurstof. Waterstof is ruimschoots aanwezig: het is zo’n 70% van alle materie. Bij het gebruik van waterstof als energiedrager worden – in tegenstelling tot bij fossiele brandstoffen – geen koolmonoxide, stikstofoxiden en fijnstof geproduceerd. Alleen water ontstaat als restproduct. Kanttekening is dat de productie van waterstof veel energie vereist. Waterstof is geschikt voor voertuigen die veel energie vragen (afleggen van lange afstanden, veel massa/gewicht vervoeren, enz.). Waterstof kan ook worden ingezet in de industrie voor verwarmingsprocessen waar gas voor nodig blijft in de toekomst. Ook kan de opslag van waterstof de kloof tussen het aanbod van groene energie en de vraag ernaar, overbruggen.
Meer lezen over de Boerderij van de Toekomst en/of de ontwikkelingen van waterstof in de Regio Foodvalley?
Kijk dan op:
Op woensdag 26 april vond de eerste bijeenkomst van de community of practice waterstof plaats.
Hoogwaardige voedselproductie in combinatie met energie: er is alle reden tot hoop voor onze mooie agrarische sector!
Netwerken
De energietransitie is natuurlijk niet beperkt tot Lelystad. Deze ontwikkeling speelt ook in de Regio Foodvalley, waar energie deel uitmaakt van het samenwerkingsprogramma Living Lab Regio Foodvalley Circulair. Het Living Lab telt een aantal communities of practice met elk een eigen, circulair onderwerp. Deze communities zijn tijdelijke netwerken van ketenpartijen, onderwijsinstellingen en overheden die aan de slag willen in de praktijk. Zo is er ook een community of practice waterstof. Leden van deze community zaten in april bij elkaar om te verkennen wat de mogelijkheden voor waterstof in de Regio Foodvalley zouden kunnen zijn. Op 30 november zijn de leden samen op pad gegaan naar Lelystad.
Kansen
Zo’n complexe transitie begeleiden, vraagt nogal wat. Inzet, goede moed en doorzettingsvermogen van alle betrokkenen; visie en optimisme van begeleiders die, voorbij alle leeuwen en beren, kansen blijven zien. Hoe we nu omgaan met energie, voeding en mobiliteit is immers het gevolg van processen die wijzelf hebben georganiseerd. Deze processen zijn geen ‘onveranderlijke stand van zaken’ waarmee we het maar te doen hebben. Dat betekent dus dat we ons kunnen afvragen: hoe gaan we dit nu anders organiseren? Hoe gaan we bijvoorbeeld gezamenlijk energie opwekken, opslaan en verdelen, en voor welke behoeftes? Wie krijgt daarin welke rol? Bij de overheid, netbeheerder, op de boerderij: overal vinden rolverschuivingen plaats.
Integratie
Er zijn binnen het Living Lab van de Regio Foodvalley dus communities of practice voor verschillende thema’s, maar de ingrediënten zijn altijd: kennisuitwisseling, ontwikkelen van ketenprojecten en ontwikkelkansen. Een community komt gemiddeld vier keer per jaar samen. Tussen de bijeenkomsten werken de deelnemers aan hun opgaven. Elke community heeft een begeleider die de bijeenkomsten organiseert en als aanjager optreedt.
Neem het voorbeeld van een boerderij. Mobiliteit, energie en voedsel komen hier fysiek samen. Wat hebben deze afzonderlijke onderdelen nodig? Hoe zien ze eruit? Welke kun je aan elkaar koppelen? Wie zijn ermee bezig? De antwoorden op deze vragen helpen om uiteindelijk de vraag te kunnen beantwoorden, toegespitst op waterstof: hoe kunnen we de integratie van waterstof mogelijk maken?
Zwaar
Wijnand Sukkel was één van de aanwezigen bij de genoemde bijeenkomst in april. Hij is als onderzoeker en agronoom verbonden aan Wageningen University & Research en nauw betrokken bij de Boerderij van de Toekomst. Hij vertelde dat ze in Lelystad volop bezig zijn op het gebied van energie: ‘We hebben nu 36 windmolens op het bedrijf, veel zonnepanelen en een zonneweide. Daarbij onderzoeken we wat er momenteel kan op elektriciteit. Dan zie je: vooral lichte machines en drones gaan prima. Maar akkerbouw vereist ook grote, zware machines, omdat we met veel bulk en massa werken. Bij producten zoals peen en aardappelen haal je 50 tot wel 100 ton van het land. Als je zware machines met veel elektropower gaat inzetten, worden ze veel te zwaar. Dat willen we niet, omdat we daarmee de bodem verdichten. Voor dit werk zou waterstof een goede optie kunnen zijn.’
Model
Wat Wijnand zegt, is interessant, maar roept ook de vraag op: in hoeverre is de Boerderij van de Toekomst een voorbeeld voor de Regio Foodvalley? Hier vindt immers minder akkerbouw plaats. Bovendien zijn de bedrijven veel kleiner dan de Boerderij in Lelystad. Wijnand bevestigt: ‘De energievraag verschilt per regio en het type bedrijven aldaar. De energievraag in de veehouderij is anders dan op een akkerbouwbedrijf. Toch kan waterstof interessant zijn als bedrijven gaan samenwerken.’ Inderdaad vinden we in de Regio Foodvalley ook ‘boerderijen van de toekomst’: de een is bijvoorbeeld bezig met kringlooplandbouw, een ander met sensortechnologie. Alleen vindt niet alles plaats op één bedrijf. Maar door een sterke, onderlinge samenwerking kan er wellicht een systeem ontstaan naar het model van een ‘Boerderij van de Toekomst.’
Bijzonder genoeg is de Boerderij van de Toekomst niet alleen een grappige Donald Duck pocket
(nr. 249) en een interessant concept, maar óók een fysieke plek waar al van alles gebeurt en die te bezoeken is. De boerderij is gesitueerd in Lelystad. Het idee is dat allerlei ‘losse’ innovaties, kennis en ontwikkelingen in de agrarische sector worden samengebracht in één bedrijfssetting. Onderzoekers, bedrijven en boeren werken samen aan vraagstukken uit en oplossingen voor de akkerbouw, glastuinbouw en veehouderij. Energie is zo’n vraagstuk. Op de Boerderij van de Toekomst kun je zien hoe een akkerbouwbedrijf meer energie kan produceren en benutten. Of hoe je diesel kunt vervangen door andere energiebronnen, zoals elektriciteit en waterstof.
Lees verder onder de foto.
Wicha Benus, met op de achtergrond bedrijventerrein Harselaar. Wordt het landelijk gebied straks de energieleverancier van de Smart Energy Hub?
Innovatief
Wicha ziet in de praktijk al mooie voorbeelden ontstaan: ‘In de regio zijn ondernemers bezig met smart energy hubs op bedrijventerreinen. Dit zou ook in het landelijk gebied kunnen. Interessant is de vraag of je vervolgens ook (een gedeelte van) een naastliggende woonwijk of bedrijventerrein kunt voorzien van stroom en/of bio/waterstofgas. Er zijn boeiende voorbeelden in Nederland waar hiermee geëxperimenteerd wordt.’ Dat betekent niet dat waterstof het ei van Columbus is en morgen half Nederland op waterstof draait. Maar Wicha is optimistisch: ‘In de Regio Foodvalley zitten veel innovatieve bedrijven die hieraan een bijdrage kunnen leveren. Ook zit ons ecosysteem goed in elkaar: we hebben een sterke triple helix. Kortom, we hebben het allemaal in onze regio. Nu is het een kwestie van de eerste stap zetten om te komen tot onze Boerderij van de Toekomst!’
File
Wicha Benus is aanjager en verbinder in de regio en nauw betrokken bij het Living Lab Circulair van de Regio Foodvalley. Ook hij ziet kansen voor de energietransitie in onze regio: ‘De productie van duurzaam voedsel blijft uiteraard primair, maar daarnaast kunnen boeren hun inkomen gaan aanvullen met energieopwek, -opslag en -distributie. Opslag is hierbij zeer belangrijk omdat naast alle uitdagingen in de landbouw er nóg een uitdaging bij komt: file op het elektriciteitsnet. Deze netcongestie is geen kleinigheidje; zowel voor het afnemen als voor het terugleveren van elektriciteit staat het sein op veel plaatsen op rood. Er wordt hard gewerkt door netbeheerders om stations uit te breiden en om de overige infrastructuur op orde te krijgen, maar het duurt nog wel even voordat we zover zijn. Dat betekent een extra uitdaging om te zoeken naar slimme, innovatieve oplossingen.’
‘Boerderij van de Toekomst’: met alle uitdagingen in en rond de agrarische sector zou deze term je bijna vreemd in de oren kunnen klinken. Is er nog wel toekomst voor de boerderij in Nederland? Zo ja, hoe ziet die ‘boerderij van de toekomst’ er dan uit? Een onderdeel zou – naast primaire voedselproductie – energie kunnen zijn. In april werden obstakels én mogelijkheden van de boerderij als energiehub op een rijtje gezet. Op 30 november jl. vond een excursie plaats: vanuit de Regio Foodvalley naar… de Boerderij van de Toekomst!
Carola van Ruiswijk
Meetup De Boerderij van de Toekomst
SC-westverbinding
Wat is waterstof?
Voor de productie van waterstof wordt water door middel van elektrolyse gesplitst in waterstof en zuurstof. Waterstof is ruimschoots aanwezig: het is zo’n 70% van alle materie. Bij het gebruik van waterstof als energiedrager worden – in tegenstelling tot bij fossiele brandstoffen – geen koolmonoxide, stikstofoxiden en fijnstof geproduceerd. Alleen water ontstaat als restproduct. Kanttekening is dat de productie van waterstof veel energie vereist. Waterstof is geschikt voor voertuigen die veel energie vragen (afleggen van lange afstanden, veel massa/gewicht vervoeren, enz.). Waterstof kan ook worden ingezet in de industrie voor verwarmingsprocessen waar gas voor nodig blijft in de toekomst. Ook kan de opslag van waterstof de kloof tussen het aanbod van groene energie en de vraag ernaar, overbruggen.
Meer lezen over de Boerderij van de Toekomst en/of de ontwikkelingen van waterstof in de Regio Foodvalley?
Kijk dan op:
Hoogwaardige voedselproductie in combinatie met energie: er is alle reden tot hoop voor onze mooie agrarische sector!
Wicha Benus, met op de achtergrond bedrijventerrein Harselaar. Wordt het landelijk gebied straks de energieleverancier van de Smart Energy Hub?
Wijnand Sukkel was één van de aanwezigen bij de genoemde bijeenkomst in april. Hij is als onderzoeker en agronoom verbonden aan Wageningen University & Research en nauw betrokken bij de Boerderij van de Toekomst. Hij vertelde dat ze in Lelystad volop bezig zijn op het gebied van energie: ‘We hebben nu 36 windmolens op het bedrijf, veel zonnepanelen en een zonneweide. Daarbij onderzoeken we wat er momenteel kan op elektriciteit. Dan zie je: vooral lichte machines en drones gaan prima. Maar akkerbouw vereist ook grote, zware machines, omdat we met veel bulk en massa werken. Bij producten zoals peen en aardappelen haal je 50 tot wel 100 ton van het land. Als je zware machines met veel elektropower gaat inzetten, worden ze veel te zwaar. Dat willen we niet, omdat we daarmee de bodem verdichten. Voor dit werk zou waterstof een goede optie kunnen zijn.’
Netwerken
De energietransitie is natuurlijk niet beperkt tot Lelystad. Deze ontwikkeling speelt ook in de Regio Foodvalley, waar energie deel uitmaakt van het samenwerkingsprogramma Living Lab Regio Foodvalley Circulair. Het Living Lab telt een aantal communities of practice met elk een eigen, circulair onderwerp. Deze communities zijn tijdelijke netwerken van ketenpartijen, onderwijsinstellingen en overheden die aan de slag willen in de praktijk. Zo is er ook een community of practice waterstof. Leden van deze community zaten in april bij elkaar om te verkennen wat de mogelijkheden voor waterstof in de Regio Foodvalley zouden kunnen zijn. Op 30 november zijn de leden samen op pad gegaan naar Lelystad.
Integratie
Er zijn binnen het Living Lab van de Regio Foodvalley dus communities of practice voor verschillende thema’s, maar de ingrediënten zijn altijd: kennisuitwisseling, ontwikkelen van ketenprojecten en ontwikkelkansen. Een community komt gemiddeld vier keer per jaar samen. Tussen de bijeenkomsten werken de deelnemers aan hun opgaven. Elke community heeft een begeleider die de bijeenkomsten organiseert en als aanjager optreedt.
Neem het voorbeeld van een boerderij. Mobiliteit, energie en voedsel komen hier fysiek samen. Wat hebben deze afzonderlijke onderdelen nodig? Hoe zien ze eruit? Welke kun je aan elkaar koppelen? Wie zijn ermee bezig? De antwoorden op deze vragen helpen om uiteindelijk de vraag te kunnen beantwoorden, toegespitst op waterstof: hoe kunnen we de integratie van waterstof mogelijk maken?
Innovatief
Wicha ziet in de praktijk al mooie voorbeelden ontstaan: ‘In de regio zijn ondernemers bezig met smart energy hubs op bedrijventerreinen. Dit zou ook in het landelijk gebied kunnen. Interessant is de vraag of je vervolgens ook (een gedeelte van) een naastliggende woonwijk of bedrijventerrein kunt voorzien van stroom en/of bio/waterstofgas. Er zijn boeiende voorbeelden in Nederland waar hiermee geëxperimenteerd wordt.’ Dat betekent niet dat waterstof het ei van Columbus is en morgen half Nederland op waterstof draait. Maar Wicha is optimistisch: ‘In de Regio Foodvalley zitten veel innovatieve bedrijven die hieraan een bijdrage kunnen leveren. Ook zit ons ecosysteem goed in elkaar: we hebben een sterke triple helix. Kortom, we hebben het allemaal in onze regio. Nu is het een kwestie van de eerste stap zetten om te komen tot onze Boerderij van de Toekomst!’
Op woensdag 26 april vond de eerste bijeenkomst van de community of practice waterstof plaats.
Kansen
Zo’n complexe transitie begeleiden, vraagt nogal wat. Inzet, goede moed en doorzettingsvermogen van alle betrokkenen; visie en optimisme van begeleiders die, voorbij alle leeuwen en beren, kansen blijven zien. Hoe we nu omgaan met energie, voeding en mobiliteit is immers het gevolg van processen die wijzelf hebben georganiseerd. Deze processen zijn geen ‘onveranderlijke stand van zaken’ waarmee we het maar te doen hebben. Dat betekent dus dat we ons kunnen afvragen: hoe gaan we dit nu anders organiseren? Hoe gaan we bijvoorbeeld gezamenlijk energie opwekken, opslaan en verdelen, en voor welke behoeftes? Wie krijgt daarin welke rol? Bij de overheid, netbeheerder, op de boerderij: overal vinden rolverschuivingen plaats.
File
Wicha Benus is aanjager en verbinder in de regio en nauw betrokken bij het Living Lab Circulair van de Regio Foodvalley. Ook hij ziet kansen voor de energietransitie in onze regio: ‘De productie van duurzaam voedsel blijft uiteraard primair, maar daarnaast kunnen boeren hun inkomen gaan aanvullen met energieopwek, -opslag en -distributie. Opslag is hierbij zeer belangrijk omdat naast alle uitdagingen in de landbouw er nóg een uitdaging bij komt: file op het elektriciteitsnet. Deze netcongestie is geen kleinigheidje; zowel voor het afnemen als voor het terugleveren van elektriciteit staat het sein op veel plaatsen op rood. Er wordt hard gewerkt door netbeheerders om stations uit te breiden en om de overige infrastructuur op orde te krijgen, maar het duurt nog wel even voordat we zover zijn. Dat betekent een extra uitdaging om te zoeken naar slimme, innovatieve oplossingen.’
Model
Wat Wijnand zegt, is interessant, maar roept ook de vraag op: in hoeverre is de Boerderij van de Toekomst een voorbeeld voor de Regio Foodvalley? Hier vindt immers minder akkerbouw plaats. Bovendien zijn de bedrijven veel kleiner dan de Boerderij in Lelystad. Wijnand bevestigt: ‘De energievraag verschilt per regio en het type bedrijven aldaar. De energievraag in de veehouderij is anders dan op een akkerbouwbedrijf. Toch kan waterstof interessant zijn als bedrijven gaan samenwerken.’ Inderdaad vinden we in de Regio Foodvalley ook ‘boerderijen van de toekomst’: de een is bijvoorbeeld bezig met kringlooplandbouw, een ander met sensortechnologie. Alleen vindt niet alles plaats op één bedrijf. Maar door een sterke, onderlinge samenwerking kan er wellicht een systeem ontstaan naar het model van een ‘Boerderij van de Toekomst.’
Zwaar
Bijzonder genoeg is de Boerderij van de Toekomst niet alleen een grappige Donald Duck pocket (nr. 249) en een interessant concept, maar óók een fysieke plek waar al van alles gebeurt en die te bezoeken is. De boerderij is gesitueerd in Lelystad. Het idee is dat allerlei ‘losse’ innovaties, kennis en ontwikkelingen in de agrarische sector worden samengebracht in één bedrijfssetting. Onderzoekers, bedrijven en boeren werken samen aan vraagstukken uit en oplossingen voor de akkerbouw, glastuinbouw en veehouderij. Energie is zo’n vraagstuk. Op de Boerderij van de Toekomst kun je zien hoe een akkerbouwbedrijf meer energie kan produceren en benutten. Of hoe je diesel kunt vervangen door andere energiebronnen, zoals elektriciteit en waterstof.
‘Boerderij van de Toekomst’: met alle uitdagingen in en rond de agrarische sector zou deze term je bijna vreemd in de oren kunnen klinken. Is er nog wel toekomst voor de boerderij in Nederland? Zo ja, hoe ziet die ‘boerderij van de toekomst’ er dan uit? Een onderdeel zou – naast primaire voedselproductie – energie kunnen zijn. In april werden obstakels én mogelijkheden van de boerderij als energiehub op een rijtje gezet. Op 30 november jl. vond een excursie plaats: vanuit de Regio Foodvalley naar… de Boerderij van de Toekomst!